"Marteniçka Nedir? Marteniçka Ne Anlama Gelir?
Marteniçka, mart ayının başından sonuna kadar takılan, beyaz ve kırmızı yünden yapılan bir süstür.
Baharın gelmesi ile geleneksel Baba Marta (Marta Nine) günleri başlar.
Çok eskilere dayanan; Baba Marta, Bulgaristan’a has bir gelenektir.
Bugün de Bulgarlar, yakınlarına ve arkadaşlarına “martenitsa” olarak adlandırılan sembolleri,
yıl boyu sağlık ve güç dileğiyle hediye ederler.
Adete göre, martenitsalar kırlangıç veya leylek görünceye kadar taşınırlar.
Ülkemizde de marteniçka bileklikleri, yoğun olarak takılan ve sevilen bir takı haline gelmiştir".
Bulgarca'da, "Çestita Baba Marta" denilerek kutlanır.
Nazara karşı koruyacağına da inanılır.
Aslında, marteniçka, sadece bileğe takılan bir bileklik değil;
aynı zamanda, istenildiği takdirde, yakalara da takılan bir simgedir.
Özellikle leylek şeklindeki, kırmızı beyaz ipler ile süslenmiş, yaka iğneleri / broşlar,
bu geleneğe, en uygun olan ürünlerden, bence.
Başka bir kaynakta ise şöyle diyor:
"Bulgarca'da, “Mart’ın büyükannesi” anlamına gelen "Baba Marta",
Bulgaristan’da, martın başından itibaren kutlanan bir bahar bayramı.
Bulgar kültürüne göre;
Baba Marta, nazik davranılması gereken, huysuz, yaşlı bir kadınmış.
Eğer öyle yapılmazsa; kış ayları, çok soğuk ve kasvetli geçermiş."
Eski bir pagan geleneği olduğu da bilinmektedir.
Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan gibi Doğu Avrupa ülkelerinin kültürlerinde vardır.
Balkan ve Trakya coğrafyasında;
Türkiye'de, daha çok göçmenler arasında yaygın olduğunu söyleyebiliriz.
Günümüzde, sadece göçmenler arasında değil; birçok farklı yörede de sürdürülen bir gelenektir.
"Marteniçka"ların tarihinde, en önemli yere sahip olan şekiller ise
"Pijo" ve "penda" adı ile bilinen, kırmızı ve beyaz ipten yapılmış kuklalardır.
Bu Takılar, Nerelere Takılır?
Bileklikler, bileğe takılır.
Ayrıca, ağaçlara, evcil hayvanlara, evlere takılabilir.
Bu seramik kedi aksesuarlı, marteniçka bilekliğe bayıldım.
Fiyatı, biraz tuzu ama çok tatlı. :)
Kırmızı-beyaz püskül, ponpon veya kadın-erkek figürü şeklindeki süsler, ağaçlara takılır.
Marteniçka Ne Zaman Takılır?
Mart ayının başında yani ilk günlerinde, 1 Mart'tan itibaren takılır.
Mart ayının sonuna kadar takılabilir.
Marteniçka Ne Zaman Çıkarılır?
Leylek veya kırlangıç görüldüyse;
bileklik çıkarılıp, meyve veren ve çiçek açmış, bir ağacın bahar dalına bağlanılır.
Bir taşın altına da bırakılabilirmiş.
Eğer, taşın altında, çok karınca var ise o yılın çok bereketli geçeceğine inanılırmış.
Leylek veya kırlangıç görülmez ise mart ayının sonuna kadar takılır.
Bu durumda, ağaca bağlanmayıp, nehir gibi akan bir suya bırakılabilir.
Neden Leylek?
Leyleklerin şubat ayının sonunda göç etmeye başladığı biliniyor.
Leyleklerin göç için yola çıkmaları, baharın gelişinin habercisi sayılır.
Türkiye'ye, şubat sonu, mart başı gibi gelirler.
Bir inanışa göre de leyleği nasıl gördüyseniz; bütün yılınızın öyle geçeceği söylenir.
Leyleği, yolculuk esnasında görürseniz; yıl boyunca, gezeceksiniz anlamına gelir.
Leyleği, yuvasında otururken görürseniz; yıl boyunca, öylece hareketsiz kalacaksınız demektir.
Neden Kırlangıç?
Kırlangıçlar,
bahar zamanı, üremek, yuva yapmak ve yavrularını büyütmek için kuzeye, Avrupa'ya uçarlar. Türkiye'ye de mart ayında gelirler.
Marteniçka ile Nasıl Dilek Dilenir?
Bilekliğinizi takarken, dilek diliyorsunuz.
Marteniçka Takılırken Ne Yapılır?
Dilek dilenir.
Yeni başlayan tarım yılının da bereketli ve verimli olması için dilekler tutulur.
Leylek gördüğünüz zaman, çiçek açmış, meyve veren bir ağacın dallarına, bilekliğinizi bağlıyorsunuz.
Leylek gördüyseniz, dileğinizin gerçek olacağına inanılıyor.
Garantisi yok, tabii. :) Sadece, hoş bir gelenek diye düşünebilirsiniz.
Neden Kırmızı - Beyaz?
Beyaz rengin, uzun ömrü; kırmızı rengin ise sağlık ve gücü temsil ettiğine inanılır.
Başka bir inanışta ise kırmızının kanı, beyazın ise saflığı simgelediğine inanılır.
Kırmızının, hayatı; beyaz rengin ise huzuru sembolize ettiğine inananlar da vardır.
Kırmızı - Beyaz Renklerin Seçilmesi, Hangi Rivayetlere Dayanır?
Bu konuda da farklı inanışlar mevcuttur..
1) Yaygın bir rivayete göre;
Olay, iki aşık arasında geçmektedir. Beyaz güvercin ile haberleşme yapılan dönemden bahsedilir.
Bir gün, beyaz güvercin, haber taşırken, gökyüzünde vurulur ve aşığa, haberi iletemez.
"Marteniçka"daki beyaz renk, güvercini yani haberi, kırmızı renk ise kanı temsil etmektedir.
Asırlar öncesinden, günümüze kadar uzanan gelenekte, aşıklar, birbirilerine kavuşmak için bilekliklerini takıp, dileklerini dilerler.
2) Zamanın birinde, bir kış ayında, Bulgar erkekleri savaşa gider.. Erkeklere, savaşın gidişatı ile ilgili bilgi vermeleri amacı ile "Eğer, savaşı kazanırsanız, bir kuşun ayağına, beyaz bir bez parçası bağlayın. Eğer, savaşı kaybederseniz, siyah bir bez parçası bağlayın " derler. Savaşa giden, Bulgar erkekleri, savaşı kazanırlar ve bir kuşun ayağına, kanlı bir beyaz bez parçası bağlarlar. Bunu görenler, savaşı kazandıklarını ama çok kan kaybedildiğini anlarlar.
"Marteniçka"ya, "Mart-ipi" de deniliyormuş.
Kırmızı ve beyaz iplerin, birbirine sardırılması ile elde edilen, daha kalınca bir ipten üretiliyor.
İlk "marteniçka"larda, nazar boncuğu, metal, gümüş, altın, cam boncuk gibi aksesuarlar kullanılmazmış. Sadece, kırmızı ve beyaz renklerin birbirine sardırılmasından elde edilen bir sicimden ibaretmiş, yani. Daha sonraları, çeşitlendirilmiş.
Bazı bölgelerde, bu sicime, altın veya gümüş para bağlanır;
bu da hastalıklardan korunmak için bir simge olarak düşünülürmüş.
"Marteniçka, satın alınmamalı; hediye edilmeli" diyorlarmış.
Peki, size hediye eden biri yoksa ya da kendiniz bu ipi, sardırarak veya örerek elde edemiyorsanız;
o zaman ne yapacaksınız? Dilek tutamayacak mısınız, yani?
Bu inanışta, bu sorunun cevabı yok, bence.
O yüzden, günümüzde, gayet satın alınabilir, artık, bence.
Bu geleneğe, hemen güncelleme getirilsin. Talep ediyorum! :)
Size, bir Youtube kanalından, marteniçka bileklik yapımı videosu da buldum.
Eliniz, el sanatlarına yatkın ise kendi bilekliğinizi kendiniz yapmayı deneyebilirsiniz.
Bu kırmızı beyaz ipler, normalde, paket sarmak için satılıyor. Tahtakale'de, Ikea'da bile görmüştüm.
Bu iplerden satın alıp, seçtiğiniz bir boncuk ile kendi marteniçkanızı, kendiniz yapabilirsiniz.
Toplu bir şekilde satın alıp, ailenize, akrabalarınıza, arkadaşlarınıza hediye olarak dağıtabilirsiniz.
Bir kişiye, iki adet verirsiniz, o da size geri hediye eder; böylece hediye ritüeli sorunu çözülmüş olur, bence. :)
Marteniçka Bileklik İçin Hangi Boncuk Tercih Edilmeli?
Genellikle, nazar boncuğu veya benzeri turkuaz mavi boncuklar, tercih edildiğini gördüm.
Rengarenk cam nazar boncuklar ile süslenmiş, bu marteniçka bileklikler, çok şık görünüyor.
Bana soracak olursanız; en basit ve sade, aslına en uygun olanları tercih ederim.
Yukarıdaki gibi plastik nazar boncukları ile süslü, marteniçka bileklikler, çok zarif ve amacına uygun.
Zaten, leyleği görürseniz, ağaç dalına asmanız gerekeceği için çok masraf yapmaya gerek yok, bence.
Lükse kaçmaya gerek yok, bence.
Burada, mühim olan, bu tatlı geleneği devam ettirmek, sonraki kuşaklara da bu bilgiyi aktarmak.
Kırmızı-beyaz renklerin seçimindeki bir rivayette, aşk teması olduğu için kalp desenli, plastik boncuklu, marteniçka bileklikler de yine amacına uygun.
Bu da zarif bir set olmuş ancak kalbin ayrı bir bileklikte olmasını değil de
kırmızı beyaz ipin üzerinde olmasını tercih ederdim, şahsen.
Yani, bu model gibi.
Yine, biraz önce dediğim gibi dileğiniz gerçekleştiği zaman, bilekliğinizi,
bir bahar dalına asmanız gerekeceği için çok pahalı ürünler tercih etmeyin derim.
Yıldız süslü, marteniçka bileklik de çok güzel görünüyor ama konudan biraz uzaklaşmış gibi.
Bu yukarıdaki modelde ise gümüş kullanılmış ve fiyatı, oldukça yüksek.
Ağaç dalına bağlarken, içiniz sızlar, o kadar.. :)
Marteniçkanın ne olduğunu, nasıl kullanıldığını anlatan bu kartları, oldukça başarılı buldum.
İyi bir pazarlama taktiği. İşin içine ticaret girince.. Neyse.
Gördüğünüz gibi marteniçka bileklikler, üreticileri tarafından, oldukça çeşitlendirilmiş.
Bu örnekte de hem metal harf aksesuar hem de cam nazar boncuğu kullanılmış.
Deli kızın çeyizi gibi böyle, tek bileğinize, 38 tane bileklik de takabilirsiniz.
38, burada, geyiğine, kafamdan attığım bir sayı.
Ciddiye alıp, gerçekten 38 tane takmayın, yani. :)
Kırmızı ojeler ile de oldukça hoş görünüyor.
Marteniçka bileklik kardeşliği.. :)
Tıpkı, Yüzüklerin Efendisi'ndeki, "yüzük kardeşliği" gibi.
Peki, ben bloğuma, marteniçka bileklik ile ilgili yazı yazmaya, nasıl karar verdim?
Geçtiğimiz günlerde, Kemal Kılıçdaroğlu'nun, meşhur mütevazı mutfağından yaptığı konuşmada,
bileğine takmış olduğu, marteniçka bilekliği, sosyal medyanın diline düştü.
Daha sonra, haber siteleri de bu bilekliği, haber yaptılar.
Konu, iyice dallanıp budaklanmaya başladı..
Herkes, Google'da, marteniçka nedir, ne zaman takılır, ne zaman çıkarılır diye arama yapmaya başladı.
Kılıçdaroğlu, farkında olarak ya da olmayarak, bir akım yaratmış oldu
ve marteniçka bileklikler, bir anda, popüler hale geldi.
Sosyal medyada, özellikle, Twitter'da,
birçok destekçisi, marteniçka bilekliği ile çekilmiş fotoğraflarını paylaşmaya başladı.
Bu seferki yani 2023 yılındaki marteniçka bilekliği,
kendisine, eski bir Kızılay il başkanının hediye ettiğini söylemiş.
Bu yukarıdaki görsel ise 2019 yılına ait bir haberden.
Demek ki CHP Genel Başkanı; Kemal Kılıçdaroğlu'nun her yıl, uyguladığı bir ritüel.
Verdiği bir röportajda, Kırklareli'nde, bir partilinin ona hediye ettiğini söylemiş.
O'na, ne dilediğini sorulduğunda, "Tahmin etmek zor değil" şeklinde cevap vermiş.
2023 cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerine yaklaşırken,
Kılıçdaroğlu da baktı; marteniçka bileklik olayı, çok tuttu; buradan yürümeye karar vermiş, sanırım.
Seçim kampanyası görsellerinde de
bahar teması, çiçek açmış bir bahar dalı ve marteniçka bileklik kullanmış. :)
Ben de baharın gelişini, heyecan ve umutla bekliyorum.
SANA SÖZ! diye, söz de veriyor, hadi inş. :)
Sizin marteniçka bilekliğiniz var mı?
Bugüne kadar, tuttuğunuz bir dilek, hiç gerçek oldu mu?
Mart ayını kaçırdınız mı?
Seneye hazır olsun diye şimdiden, almak ister misiniz? :)
Bu aşağıdakileri de ben ürettim.
Birinci set:
Satın almak için:
10 adet nazar boncuklu, marteniçka bileklik, sevdiklerinize alıp, hediye etmeniz için.
Bir adet gold / altın rengi, yonca aksesuarlı, kırmızı ip bileklik de size, benden hediye. :)
İkinci set:
Bir diğer 10 adet nazar boncuklu, 1 adet kırmızı uğur böcekli, marteniçka bileklik hediyeli seti de
bu şekilde hazırladım:
Bu nazar boncuklarını iterek, bileğinize sabitliyorsunuz, bileğinizin alt bölümünde kalıyor.
Bu linkten satın alabilirsiniz:
Üçüncü set:
Hazırladığım üçüncü set, kesinlikle favorim çünkü kalpli. :)
10 Adet Marteniçka Kalp Bileklik, Dilek Tutmak İçin
Satın almak için:
Elmanın diğer yarısını arayanlar için. :)
Tutulan tüm dileklerin gerçek olması dileğiyle.. :)
"Zebramo" sitesinde bulunan, "paper faces" mağazamadan,
kredi kartınız ile hemen satın alabilirsiniz:
Bu yazı, saatler süren araştırmamın ve emeğimin ürünüdür.
Umarım, severek okuduğunuz bir yazı olmuştur.
Yorumlarınızı bekliyorum, sevgiler..
Beril Öke Gülen
KAYNAKLAR:
- https://www.buyurburdanyaz.com/post/martenicka
- https://www.eminonuboncuk.com/martenichka-ipi/
- https://www.memurlar.net/haber/817203/kilicdaroglu-martenicka-bileklik-takiyor.html
- https://anfaengerwriter.blogspot.com/2020/02/martenicka-zaman.html
- https://www.bijuteri.net/martenicka-bileklik-toptan-martenicka-bileklik-u-tr-226274
- https://www.haberturk.com/martenicka-hikayesi-nedir-bulgaristan-gelenegi-martenitsa-martenicka-bilekligi-nasil-yapilir-ve-ne-zaman-takilir-3569545
- https://www.sha.com.tr/doganin-uyanisi-simgesi-quotmartenickaquot/22523/
- https://mimuu.com/martenicka-bileklik-yapimi/
- https://www.haberet.com/yasam/martenicka-nedir-martenicka-neden-takilir-ne-zaman-cikarilir-martenicka-hikayesi-nedir-neden-kirmizi-beyazdir-20774
- https://www.gazikent27.com/haber/kilicdaroglu-kapak-fotografini-martenicka-ile-yeniledi-77877.html
